مرکز تحقیقات معلمان اصفهان
مرکز تحقیقات معلمان اصفهان
از سال‌های ۱۳۵۵ به بعد کار گردهمائی های معلمان رونق بی‌سابقه‌ای یافته بود. در حالی که معلمان ریاضی به فکر ایجاد واحدی به نام «مرکز معلم» بودند، انجمن دبیران فیزیک اصفهان در فکر تشکیل واحدی به نام «آزمایشگاه مرکزی معلمان» بودند. انجمن دبیران فیزیک در نظر داشت، وسائل ساده و ارزان قیمت طراحی و تولیدکند تا امکان آزمایش در همه ی کلاس ها و درتمام سطوح توسط دانش‌آموز امکان‌پذیر باشد و ضمناً همین مرکز محل تشکیل انجمن دبیران فیزیک باشد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جلسات دبیران علوم رونق بیشتری گرفت و مخصوصاً جمعی از استادان دانشگاه نیز دعوت شدند و جلسات مشترک استادان و دبیران به طور منظم در دانشگاه و دبیرستان‌ها تشکیل می‌شد. اما جلسات مشترک استادان دانشگاه و دبیران علوم آموزش و پرورش به تشکیل «هیات مؤسس مرکز معلم» منجر شد. در سال ۱۳۵۹ درخواست انجمن دبیران فیریک مبنی بر ایجاد آزمایشگاه مرکزی تحقق یافت در این سال آقای حسن نیلفروشان مدیر کل محترم آموزش و پرورش استان، یک میلیون ریال در اختیار آقای اکبر محقق طباطبائی یکی از دبیران دانشور و علاقه مند فیزیک قرار دادند، تا با کمک انجمن به اهداف مورد نظر برسد. مدیر کل در ضمن محلی به مساحت حدود ۳۲ متر مربع در ورودی دبیرستان محبوبه دانش – واقع درخیابان عباس آباد – دراختیار مرکز قرار دادند و آقای محقق، با همت والای خود و پشتیبانی مادی و معنوی مرحوم جواد عریضی ( رئیس وقت انجمن معلمان فیزیک ) موفق شدند ۴۰۰ دستگاه جعبه محتوی وسائل مربوط به تمام آزمایش های مندرج در کتاب فیزیک سال اول را به فیمت بسیار نازل (۳۰۰۰۰ ریال ) در اختیار همه ی دبیرستان ها قرار دهند.این جعبه ها به گونه ای ساخته شده بود که دانش آموزان خود شخصاَّ می توانستند به سادگی تمام آزمایش های مندرج در کتاب درسی خود را که به وسیله ی مرحوم استاد دکتر ابوالقاسم قلمسیاه تالیف شده بود، را انجام دهند. پس از یک سال این کارگاه به ظاهر کوچک و بسیار تاثیر گذار به طبقه دوم دبیرستان ایران واقع در خیابان شهید مطهری روبروی فرمانداری سابق انتقال یافت و با تاسیس مرکز تحقیقات معلمان ( واقع در خیابان سید علیخان پلاک ۲۰۰ – محل اولیه ی مدرسه راهنمائی علیرضا عباسی ) فعالیت های علمی آموزشی انجمن معلمان فیزیک در مرکزدنبال شد. جلسات علمی انجمن و آموزشی معلمان فیزیک با شور و حال بی سابقه ای ، درمرکز ادامه یافت.و طبق یک برنامه ی منظم ، دبیران فیزیک در جلسات هفتگی انجمن که از طرف اداره ی کل به تمام دبیرستان ها بخشنامه شده بود، شرکت می کردند و از مباحث علمی و آموزشی همکاران پیشرو و استادان برجسته ی دانشگاه ها استفاده می کردند. از طرفی اعضاء گروه شامل «گروه بررسی ریاضیات دبیرستانی»، «کانون فیزیک اصفهان»، «انجمن مسئولان آزمایشگاه ها» و «گروه تکنولوژی آموزشی» بودند. این هیأت در طرح های مختلفی که جهت تغییر کیفی آموزشی ارائه می‌کردند، همواره روی مسئله ایجاد محلی که معلمان را جهت تبادل نظر در امور آموزشی گرد هم جمع کند، تاکید داشتند. از جمله نامه شماره ۲۱۳۰ – ۲/۵/۱۳۵۹ است که اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان، این موضوع را به دفتر تحقیقات تهران ارسال نموده. دفتر تحقیقات طی نامه شماره ۹۲۳/۶ ب- ۲۶/۲/۱۳۶۰ به اداره که آموزش و پرورش استان اصفهان اطلاع داد که «طرح مرکز معلم» مورد آزمایش قرار گیرد و در این مورد با طراحان همکاری شود. بر این اساس اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان طی نامه شماره ۶/۳۰۴۳ – ۶/۳/۱۳۶۰ از نماینده انجمن ریاضی ایران در اصفهان خواست تا موضوع را پیگیری و اداره کل را در جریان اقدامات انجام شده قرار دهد. هیأت موسس «مرکز معلم» که به ترتیب حروف الفبا عبارت بودند از آقایان: حسینعلی اصلانی – رضا انشائی – مصطفی ایرجی – یحیی تابش – محمود تلگینی – باقر توانگر- نصرالله جعفرپور- محمد علی جعفریان- سید عبدا… حسینی اراء- عنایت‌ا… حقانی‌فر- سراج‌الدین حمیدی- حسین خطیب- علی دانائی- عباس دهکردی- اسدا… ذکری- علی رجالی- رضا سیدالاسلامی- مهدی شش بلوکی- خسرو شهابی- جعفر شیخ‌الاسلام- جواد عریضی- مهران غیاثی- تیمور غیاثی‌نژاد- احمد قیاسیان- حسین مدنی- اکبر محقق طباطبائی- محمد محمودی- شهیر مستوفی صدری- محمود مغنی- حسینعلی موحدی- مهدی ناجی‌زاده- تقی نفیسی و منوچهر یاراحمدیان، طی نامه‌ای در تاریخ ۲۰/۳/۱۳۶۰ ضمن معرفی آقایان: دکتر علی رجالی استاد محترم ریاضی دانشگاه صنعتی اصفهان و عباس دهکردی معلم فیزیک، جهت مذاکره مستقیم درباره چگونگی تشکیل «مرکز معلم» طرحهای مختلف را ارائه نمودند. نامه ی ارسالی به شرح زیر بود:
بنام خدا
اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان
محترماً، بازگشت به نامه شماره ی ۶/۳۰۴۳ در تاریخ ۶/۳/۶۰ آن اداره جهت تشکیل مرکز معلم، به پیوست‌نامه هیئت موسس را تقدیم داشته و جهت تبادل نظر همراه با آقای عباس دهکردی به آن اداره رجوع خواهیم نمود. امید است که فعالیت های این مرکز در جهت ایجاد همکاری نزدیک یک بین معلمین استان در زمینه‌های علمی و در نتیجه کمک به اصلاح سیستم آموزشی کشور و باالمال انجام انقلاب اصیل فرهنگی باشد. بامید همکاری بیشتر.
امضاء – علی رجالی
این پیگیری ها و علاقه مندی های دائمی از طرف همه معلمان بخصوص حالت خودجوشی که دبیران محترم رشته‌های مختلف علوم وجود داشت موجب شد که اداره کل آموزش و پرورش در اوخر تابستان ۱۳۶۰ با مساعدت و همکاری صمیمانه رئیس محترم اداره آموزش و پرورش ناحیه۲، مدرسه راهنمائی علیرضا عباسی واقع در خیابان سید علی خان پلاک ۲۰۰ را در اختیار معلمان قرار دهد.فعالیت های انجمن معلمان فیزیک که ابتدا در اتاق ۳۲ متری دبیرستان محبوبه دانش وسپس در دبیرستان ایران پیگیری شده بود به این مرکز منتقل شد و پس از آن به طور مستمر سایر کمک های اداره کل و اداره ناحیه ۲ آموزش و پرورش ادامه یافت. در اولین روزهای ورود به مدرسه راهنمائی علیرضا عباسی، همکاران محترم، بدون آنکه منتظر کسی باشند که از در، درآید، کار خود را شروع کردند، ابتدا نظافت اتاق ها شروع شد و سپس قفسه‌بندی و حمل وسائل موجود در آزمایشگاه مرکزی فیزیک، برنامه‌ریزی جهت فعالیت‌ها، تجهیز مرکز و… یکی پس از دیگری انجام گرفت. این واحد نیازمند همه چیز بود، از میز و صندلی گرفته تا لوازم‌التحریر و لذا از این جا و آن جا بتدریج وسائل انتقال یافت در این بسیج همگانی همه نواحی کمک کردند. اداره کل آموزش و پرورش دو نفر از دبیران علاقه مند را مأمور کرده تا وسائل آزمایشگاه دانشسرای راهنمائی را بر حسب نیاز بین مراکز تربیت معلم و مرکز تحقیقات معلمان تقسیم نمایند. سهم مرکز تحقیقات معلمان از این وسائل، با وسائل دیگری که از اینجا و آنجا جمع‌آوری می‌شد، در مرکز جای گرفت.
در شروع سال تحصیلی (۶۱ – ۶۰) جمعی از همکاران محترم به طور نیمه وقت یا پاره وقت بار فعالیت های اولیه مرکز تحقیقات را به دوش کشیدند. کتابخانه مرکز تحقیقات که امروز به یک کتابخانه مجهز با بیش از ۱۴۰۰۰۰ جلد کتاب در رشته‌های مختلف علمی و فنی تبدیل شده است، با تعداد انگشت شماری کتاب به همت یکی از علاقه مندان کار خود را آغاز کرده و یکسال بعد با حدود یک هزار جلد کتاب تحویل سرپرست قبلی کتابخانه مرکز قرار داد. فعالیت های علمی مرکز شروع شد و دبیران همه رشته‌های علوم جلسات بحث و تبادل‌نظر شرکت می‌کردند. معلمان با تجربه حاصل تلاش های علمی خود را با نهایت صفا و صمیمیت در اختیار سایرین قرار می‌دادند، از مولفان کتاب‌های درسی دعوت به عمل می‌آمد و مرکز را شور و هیجان خاصی فرا گرفته بود. بخش انتشارات فعال شد و مجموعه مباحث و سخنرانی ها را بازنویسی، تکثیر و توزیع می‌کرد، به طوری که اکنون قریب ۷۰ جلد جزوه در زمینه‌های مختلف، مباحث علمیِ در متنِ کتاب های درسی، مطالب کمک درسی، روشِ تدریس، آزمایش و… منتشر شد. در سال های بعد به جمع دوستان و علاقه مندان اشاعه فرهنگِ علمی، در این مرکز افزوده شد. برای پربارتر شدن مرکز مخصوصاً «مسئولان محترم اداره کل آموزش و پرورش و رئیس محترم اداره آموزش و پرورش ناحیه ۲ همکاری و عنایت ویژه‌ای داشته‌اند. گردهمائی همکاران فرهنگی در محیطی آکنده از مهر و صفا و بدون فضل فروشی های بجا و نابجا صورت می‌گرفت و در طول این مدت ده ها گردهمائی کوچک و بزرگ در زمینه مسائل علمی و فرهنگی شکل گرفت. صدها وسیله آزمایشگاهی خرد و کلان تعمیر شد. ده ها دوره آموزش ضمن خدمت برای معلمان مخصوصاً «متصدیان آزمایشگاه» برپا شد. تعداد زیادی گردش علمی مخصوصاً «از شاخه زمین‌شناسی» و جمع‌آوری مواد کانی و نیز بازدید از واحدهای فنی و صنعتی صورت گرفت. مقالات زیادی ترجمه و تألیف شد و در اختیار همکاران محترم فرهنگی مخصوصاً «معلمان» قرار گرفت. مرکز تحقیقات مدت ها محل تقسیم وسائل آزمایشگاهی بین نواحی و مناطق استان بود. وسائل و مواد خریداری می‌شد و پس از طبقه‌بندی برای استفاده دانش‌آموزان در واحدهای آموزشی توزیع می‌شد. ده ها فیلم علمی برای معلمان و دانش‌آموزان به نمایش درآمد و از درس های آزمایشگاهی فیلم های آموزنده‌ای تهیه شد. این فیلم ها تدریس علوم تورم با آزمایش در نقاط محروم آماده می‌شد. صدها نفر از داخل و خارج استان از این مرکز بازدید کردند، پیشنهادات سازنده‌ای ارائه دادند و در عین حال تحت تأثیر قرار گرفت، به طوری که اقدامات مشابهی را در استان های دیگر آغاز کردند. مسئولان وا لامقام در سطح مدیران کل، معاونان وزارت آموزش و پرورش دفتر یادبود مرکز را امضاء و رهنمودهائی داشته‌اند. صدا و سیما از فعالیت مرکز فیلم های مناسبی تهیه کرده به نمایش درآوردند و مجلات را بسته به آموزش و پرورش گزارش های مفصلی در این زمینه منتشر ساخته‌اند. بدین ترتیب مرکز تحقیقات معلمان اصفهان، به عنوان یک واحد جوشیده از فکر و اندیشه معلمان تجلی کرد، خود را محافل علمی و فرهنگی کشور مطرح ساخت. از سال ۶۸ مرکز تحقیقات آمده بود فعال‌تر شد، در خرید کتاب های علمی و همچنین خرید مجلات ادواری تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته شد. گردهمائیهای علمی روزهای پنجشنبه که قبلاً آغاز شده بود در تعطیلات تابستان نیز ادامه یافت و بخصوص کار این گردهمائی‌ةا تجزیه و تحلیل و ارزشیابی سئوالات هماهنگ امتحانی استان (در فصل تابستان) بوده، که نتایج ارزشمندی داشته است. نقاط ضعف و قوت سئوال امتحانی بررسی و طراح سئوال در جریان این ضعف و قوت قرار می‌گرفت. ملاک ارزشیابی سئوالات امتحانی تجربیات ارزش همکاران مرکز (وظیفه‌بندی بلوم) بوده است. در حالی که مرکز در پاره‌ای از اهداف اصلی کاملاً موفق بوده است. اما بنظر می‌رسد در کار و رونق آزمایش و آزمایشگاه و تدریس توام با آزمایش موفق نبوده است، بخصوص که ابتدا قرار بود در مرکز تحقیقات، کار علمی و روش تحقیق در دستور کار قرار گیرد، می‌خواستند تمام آزمایش های موجود در کتب درسی علوم (فیزیک شیمی زیست‌شناسی و زمین‌شناسی) اجرا گردد، یعنی معلمان علوم خود شخصاً آزمایش های مندرج در کتب درسی عمل کنند، و روش های جدیدتر را کشف و سپس در تدریس خود، دانش‌آموزان را وادار نمایند که خود شخصاً آزمایش کند و با آزمایش کردن تحقیق کردن و خلاصه با روش علمی مطالب مندرج در کتاب های علوم را یاد گیرد. قرار بوده در تدریس سایر مواد درسی همچون ادبیات، تاریخ، جغرافی، علوم اجتماعی و… روش پژوهش و تحقیق جایگزین روش های بیانی گردد. بطوری که دانش‌آموز در این دروس نیز با تهیه گزارش‌های عملی، یادداشت‌برداری از منابع علمی، بازدید و گردش علمی، مصاحبه با اندیشمندان و مؤلفان آثار علمی و… بدرجات عالی نایل گردد تا انشاءا… روند آموزش و پرورش متحول گردد. برای تحقیق این قبیل فعالیت ها راه زیادی مانده است، ماتوانسته‌ایم دانش‌آموزان خود را برای حل مسائل پیچیده نظری آماده کنیم، دانش‌آموزان ما خوشبختانه موفق شده‌اند در مسابقات المپیاد در سطح جهان شرکت نمایند و به کسب امتیازات قابل ملاحظه‌ای نایل شوند. دانش‌آموزان ما به عنوان نخبگان به دنیا معرفی می‌شوند و قادرند که در آینده نیازهای علمی دنیا را پاسخگو باشند اما کشور خود ما یعنی زادگان این نخبگان به ساده‌ترین فرآورده تکنولوژی نیازمند است. برای استخراج معادن سرشار کشور خود نیازمند بیگانه‌ایم و لذا مجبوریم منابع مالی و انسانی خود را به ثمن بخس در اختیار قدرتمندان دنیا قرار دهیم و این همه بدلیل آنست که دانش‌آموز خود را از همان اوایل کودکی و در دوره ابتدائی با کار عملی آشنا نکرده‌ایم شایسته است، سئوالات امتحانی را با پرسشهائی که تنها عمل می‌تواند جوابگوی آن باشد بیارائیم، و آزمایش و عمل در متن سئوال قرار گیرد. معلمانی که برای تهیه وسائل کمک آموزشی تلاشی می‌کنند و درس خود را با آزمایش توام می‌سازند و دانش‌آموزان را بطور پیوسته به آزمایشگاه می‌برند و دانش‌آموزان جهت کار عملی تشویق می‌کنند بطور جدی حمایت کنیم و به عنوان بهترین معلمان معرفی نمائیم. تا آنجا که در توان داریم بکوشیم تا سیاستگزاران رده بالای آموزش و پرورش و نیز سازمان سنجش کشور، کنکور ورودی دانشگاه ها، و مقامات معظم کشور را در جریان ضایعات ناشی از تدریس علوم به روش غیرعملی قرار دهیم و ایشان را یاری کنیم تا به اهداف فوق برسیم امید است روزی فرا رسد که در هر ناحیه و منطقه یک مرکز تحقیقات با اهداف یاد شده ایجاد شود که در آن آزمایش و کار عملی محور اصلی فعالیت های معلمان رشته علوم و تحقیق و پژوهش محور اصلی فعالیت‌های معلمان شاخه‌های دیگر باشد و نتیجه تمام این فعالیت ها پیشرفت های واقعی عملی و فنی کشور شود.
تالیفات و ساخت وسائل آزمایشگاه در خرداد ماه سال ۱۳۴۱ آقای اسدالله ذکری و مرحوم جواد عریضی که در دانشسرای راهنمائی( مرکز تربیت معلم اصفهان) نیز تدریس می کردند، جزوه ارزشمند «آزمایش بدون آزمایشگاه» را در ۱۱۸ صفحه تألیف می کنند، این جزوه دارای ۱۸۴ آزمایش می باشد که با وسائل بسیار ساده قابل اجرا می باشد و قوانین بسیار زیادی از دانش فیزیک را با اجرای آن آزمایش نشان داد. در سال های ۱۳۴۰-۱۳۳۸٫آقای تقی شکرانی کتاب عجایب علوم یا قوانین فیزیک و۵ جلد کتاب فیزیک وحل المسائل نوشتند. درسال ۱۳۵۲ آقای اکبر محقق طباطبایی کتاب فیزیک سال سوم هنرستان را تالیف کردند. در سال ۱۳۷۶ آقای مرحوم جواد عریضی با آقای محمود رئیسی، کتاب تست فیزیک ومکانیک .ودر سال ۱۳۷۶ کتاب نور ومکانیک ودر سال ۱۳۷۹ کتاب فیزیک پیش دانشگاهی را تالیف کردند. در سال ۱۳۶۰تا ۱۳۶۱ آقای حسین خلیل الرحمان کتاب های راهنمای فیزیک را برای سال های اول ، دوم ، سوم وچهارم تالیف کردند.درسال ۱۳۷۳کتاب روشنگر تست فیزیک مکانیک را باهمکاری آقای مهدی سلماسی ودرسال ۱۳۷۳ مبانی الکتریسته ومغناطیس را ترجمه وتالیف ودرسال ۱۳۸۲ الکتریسته ومغناطیس وماهیت نور را تالیف کردند. درسال۱۳۷۰ آقای محمد اسماعیل جواهری با همکاری آقای عباس دهکردی چند وسیله آزمایشگاهی ابتکاری و ماندگار شامل : دستگاه اندازه گیری فشار هوا ، دستگاه تحقیق در قانون بویل – ماریوت و قانون شارل –گیلوساک دستگاه تحقیق ومحاسبه ی برآیند نیروها، راساختند. که هم اکنون در مرکز آموزش عالی فنی شهید مهاجر و سایر واحد های آموزشی مورد استفاده دانشجویان قرار می گیرد. مرکز تحقیفات پس از سال ها تلاش در مدرسه ی علیرضا عباسی به خیابان فلسطین کوچه دروازه حسن آباد انتقال یافت و به دلیل توسعه ی چشمگیر وکمک شایان توجه سرکار خانم پورغدیری ومدیریت نافذ مدیرکل وقت آقای سید رحیم مدنیان به محل جدید که در یک ساختمان مجهز در خیابان شمس آبادی جای گرفته منتقل شد. در این زمان ( ۲۲/۱۰/۹۱) کتابخانه ی مرکز که تنها قسمتی از فعالیت های مرکز را در بر می گیرد دارای یکصد وهفتاد وپنج هزار و پانصدجلد کتاب و بیست ودو هزار و صد وهفتاد وهفت عضو می باشد که البته فرهنگی و وابسته به فرهنگیان می باشند.
رؤ سای مرکز از بدو تاسیس سال ۱۳۶۰تاکنون عبارتند از آقایان: محمود کوهی(از۱۳۶۰تا ۱۳۶۷) - محمد کردآبادی ( از ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰)- محمود کفائی ( از ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۴) – مهدی آل صاحب فصول ( از ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۲ ) و مهندس مجید مظفری (از ۱۳۸۲تا۱۳۹۶٫
